Innovatieve geneesmiddelen geven patiënten uitzicht op een langer en beter leven. Hier hangt wel een prijskaartje aan. Patrick Jeurissen, hoogleraar betaalbaarheid van de zorg aan de Radboud Universiteit, ziet manieren om medicijnen ook in de toekomst toegankelijk en betaalbaar te houden: ‘Waarom kunnen we zorg niet wat vaker inruilen voor medicijnen?’
Wie is Patrick Jeurissen?
Patrick Jeurissen promo-veerde na zijn studie op het onderwerp gezondheidseconomie aan de Erasmus Universiteit. Vervolgens werkte hij lange tijd als onderzoeker bij het ministerie van VWS en de Raad voor de Volks-gezondheid en Zorg (RVZ). Sinds 2016 is hij hoogleraar Betaalbaarheid van Zorg aan de Radboud Universiteit.
Om maar met de deur in huis te vallen: Patrick Jeurissen heeft goed nieuws en slecht nieuws. ‘Het goede nieuws is dat de Nederlandse uitgaven aan geneesmiddelen al jaren stabiel zijn’, zegt hij. ‘Het slechte nieuws is dat, hoewel de goedkope medicijnen steeds goedkoper worden, de kostbare middelen duurder worden. De winst die we boeken met besparingen op goedkope medicijnen gebruiken we om innovatieve middelen te financieren. Maar die winst is helaas eindig. Mijn dochter slikt momenteel een medicijn van drie cent per dag. Daar valt weinig meer op te besparen.’
Scherpere keuzes
Om mensen langer en gezonder te laten leven, zijn beleidsmakers volgens Jeurissen gedwongen om steeds scherpere keuzes te maken. ‘In 2012 was er een publieke discussie over de vergoeding van medicijnen tegen de ziekten van Pompe en Fabry. Toen ging de overheid eigenlijk vrij snel overstag. Maar bij de huidige discussie rond taaislijmziekte lijkt die bereidheid al minder groot.’ De hoogleraar adviseert patiënten om hun verwachtingen over de ongelimiteerde vergoeding van kostbare medicijnen te temperen. ’Onze samenleving is op dit moment nog bereid om 80.000 euro te betalen voor een extra levensjaar van iemand anders. ‘Dit betekent dat twee Nederlanders werken voor één extra levensjaar van een patiënt. Ik betwijfel of we dit kunnen volhouden als we straks nog meer ouderen en nog minder werkenden tellen. We betalen graag voor zorg, maar er zitten wel limieten aan.’
Aantrekkelijke middelen
Om patiënten toegang te blijven geven tot nieuwe medicijnen, pleit Jeurissen voor nieuwe manieren om medicijnen te betalen. ‘Nu moeten bedrijven veel patiënten behandelen om de hoge investeringskosten te kunnen terugverdienen. Maar zeker bij de zogenaamde weesgeneesmiddelen, medicijnen tegen zeldzame ziekten, kan dat helemaal niet. Hiervoor zijn er simpelweg te weinig patiënten. En dus gaat de prijs omhoog.’ Jeurissen vindt dat onrechtvaardig. ‘Eigenlijk zeggen we dan als samenleving dat deze patiënten te duur zijn om te helpen.’ Een oplossing hiervoor zou kunnen zijn om een prijsvraag uit te schrijven. ‘Hierbij krijgt de winnaar een groot, vooraf vastgesteld bedrag om bijvoorbeeld nieuwe weesgeneesmiddelen en antibiotica te ontwikkelen. Ook als het medicijn vervolgens niet gebruikt hoeft te worden en het op de plank blijft liggen. Dit stimuleert bedrijven om aantrekkelijke middelen te ontwikkelen. Hierdoor komt er minder focus te liggen op de afzet van medicijnen.’
Zorg inruilen
Ook het meenemen van maatschappelijke opbrengsten in de vergoeding van een medicijn kan volgens Jeurissen helpen om medicijnen betaalbaar te houden. ‘Als patiënten dankzij medicatie aantoonbaar minder terugkomdagen en nazorg nodig hebben, vind ik het heel redelijk dat dit doortelt in de uiteindelijke vergoeding van een medicijn. Hetzelfde geldt voor mensen die dankzij geneesmiddelen aantoonbaar meer kunnen werken.’ Volgens de hoogleraar kan ook meer worden gekeken naar substitutie voor het betaalbaar houden van medicijnen. ‘In de zorg zie je de trend dat zorg waar mogelijk wordt verplaatst van het ziekenhuis naar de goedkopere huisarts. Waarom kunnen we niet op dezelfde manier delen van de zorg inruilen voor meer medicijnen? Volgens mij kunnen we hier veel geld mee besparen.’
'Het blijft balanceren om medicatie betaalbaar te houden.’
Gebundeld bedrag
Ook ziet Jeurissen wel brood in één gebundeld bedrag voor een complete zorgbehandeling. ‘Patiënten met kanker krijgen vaak een gecombineerdebehandeling van chemo, chirurgie en medicatie. Door vooraf één bedrag te bepalen voor de totale zorgbehandeling worden artsen gestimuleerd om de diverse deelbehandelingen efficiënt op elkaar af te stemmen.’
Ook de opkomst van medicijnen op maat kan de behandeling van patiënten gerichter en goedkoper maken. Toch kijkt de wetenschapper kritisch naar de nieuwe mogelijkheden. ‘Hoe beter artsen hun doelgroep in kaart hebben, des te gerichter zij bij de patiënt te werk kunnen gaan. Maar het selecteren van de juiste patiënten bij wie het gerichte medicijn mogelijk aanslaat, is soms ook weer een heel kostbaar proces.’ Het laat volgens de hoogleraar zien hoe complex de vergoeding van geneesmiddelen in elkaar steekt. ‘Er is niet één perfecte manier. Het blijft balanceren om medicatie betaalbaar te houden.’
